κείμενο: Ιωάννα Καρατζαφέρη *
Η αίθουσα θεωρητικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Λουντ, Σουηδίας, ήταν πλήρης. Δεν απουσίαζε κανένας, αν και αυτό συνέβαινε σπάνια. Η ταινία που θα προβαλλόταν για ανάλυση και συζήτηση ήταν The Salt of the Earth –προσπαθούσα να θυμηθώ αν ήταν μια έκφραση του Σαίξπηρ που είχα διαβάσει κάποτε, αλλά δεν ήξερα ποιον να ρωτήσω–, που είχε γυριστεί στην Αμερική, όχι όμως στο Χόλιγουντ, το 1953 και προβληθεί πρώτη φορά το 1954 σε ειδικούς ή μη κοσμικούς κινηματογράφους. Είχαν ήδη περάσει περισσότερο από δυο δεκαετίες, όμως, για μένα, πιθανόν και άλλους στην τάξη, ήταν τώρα τότε και τότε είναι τώρα.
Η ταινία χαράχτηκε στη μνήμη μου, όχι μόνο από τις συζητήσεις και τις αναλύσεις που επακολούθησαν, αλλά για τα αισθήματα που μου προκάλεσε. Είχε γυριστεί σε κάποια μεταλλωρυχεία σ' έναν λόφο στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ, στη διάρκεια μιας απεργίας των μεταλλωρύχων, όπου είχε πρωτοστατήσει ο Κρητικός Τάκης. Η θαρραλέα στάση των γυναικών και η επαναστατικότητα των μεταλλωρύχων κατά των οπλισμένων ανδρών των τοπικών Αρχών, ο ρεαλισμός, η έλλειψη εξωραϊσμού τοπίου και ανθρώπινης παρουσίας, όπως και οι διάλογοι, μ' έκαναν να νιώθω να ανυψώνομαι, να δυναμώνω ψυχικά και πνευματικά.
Η προβολή γινόταν στη μνήμη του σκηνοθέτη Χέρμπερτ Μπίμπερμαν (Herbert J. Biberman, 1900-1971), ενός από τους «δέκα του Χόλιγουντ» (Ten of Hollywood), τους κυνηγημένους για κομμουνιστικές διασυνδέσεις, καθώς και ο σεναριογράφος Μάικλ Γουίλσον (Michael Wilson) και ο παραγωγός Πολ Γιάρικο (Paul Jarrico), ως κομμουνιστές και ανατρεπτικοί υποστηρικτές του γυναικείου κινήματος, που όλοι είχαν κληθεί και παρουσιάστηκαν ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικής Δράσης (House of the Un-American Activities). Η επόμενη κίνηση ήταν ο οικονομικός έλεγχος της παραγωγής της ταινίας, που άσκησε το FBI, και άλλες διώξεις.
Ύστερα από αυτή την εμπειρία κατέφυγα στη βιβλιογραφία της εποχής του Μακάρθι, μια μαύρη κοινωνική και πολιτική εποχή για την Αμερική.
Ο ίδιος τίτλος, Το αλάτι της γης, ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς που αναφέρεται στη δημιουργική ζωή του Βραζιλιάνου φωτογράφου Σεμπαστιάο Σαλγκάδο, υπήρξε η πρόκληση για μια οπτική εμπειρία που εμπερικλείει και μεταφέρει μέσα από τη φωτογραφία την τρομερά άνιση πραγματικότητα της ανθρωπότητας, κατακερματισμένης γεωγραφικά, φυλετικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, ή μάλλον την αναγνώριση της άγνοιας των διάφορων διαχωριστικών γραμμών.
Η ξηρασία, η θερμοκρασία, η γεωλογική διαμόρφωση, η έλλειψη στέγης, τροφής και νερού είναι οι αιτίες του θανάτου που ακολουθούν εκείνους τους ανθρώπους από τη γέννησή τους, αφήνοντάς τους άσιτους και απότιστους διά βίου. Οι ανθρώπινοι σκελετοί σκόρπιοι στο άγονο έδαφος, στρωμένο με άμμο ή χιόνια, αρκετές φορές ακέραιοι, άλλοτε διαμελισμένοι ή ριγμένοι πάνω σε όγκους σκελετών, ενώ όσοι τους αντικρίζουν είναι πασιφανές ότι είναι οι αμέσως επόμενοι να τους ακολουθήσουν.
Ο φακός του Σαλγκάδο, που επισκέπτεται τόπους παντελώς άγνωστους σ' εμένα, ανέτρεπε τον τίτλο του βιβλίου μου Ο τόπος μου είναι παντού, με κρατούσε καρφωμένη στη θέση μου με την εμφάνισή τους και μ' έκανε να νιώθω ότι συρρικνωνόμουν, να κατακλύζομαι από ραγδαίες ενοχές, διακυμαινόμενες ή ως ερινύες, και φοβόμουν ότι θα επανέρχονταν απροσκάλεστες, καθώς μ' έφερναν αντιμέτωπη με την αδιάψευστη εικόνα. Όσο ρεαλιστικές ήταν οι σκηνές των φωτογραφιών, τόσο αυθαίρετη και σουρεαλιστική γινόταν η λύση που έδινε το ταραγμένο μου μυαλό.
Θα πρότεινα, αν είχα τη δύναμη, να χώριζα αυτούς τους εξαθλιωμένους τόπους σε δυο «στρατόπεδα» αρρένων και θηλέων, επί μια γενιά, 34 χρόνων περίπου, για να μη γεννιούνται παιδιά, όχι να σκοτώνονται από τη σύλληψή τους από καμιά Αρχή ή να πεθαίνουν από ασιτία / έλλειψη νερού ή την αδιαφορία εκείνων που τους κυβερνούν ή θα τους κυβερνήσουν αύριο. Χωρίς να μου διαφεύγουν οι αναζητήσεις της ήβης και η φυσική ανάγκη να εκφραστούν, πιθανολογούσα ότι και αυτές μπορούν αν όχι να δαμαστούν, να κατευθυνθούν κατάλληλα από επιστημονικά προγράμματα. Απορούσα πώς οι γυναίκες γεννούσαν το επόμενο παιδί τους, αφού ήξεραν ότι θα πέθαινε από τις ίδιες αιτίες που είχε πεθάνει χτες το άλλο τους παιδί και προχτές ακόμα ένα άλλο.
Αν η συνεύρεση των δυο φύλων σημαίνει την αιωνιότητα της ζωής, την αθανασία της ψυχής, μετά την εκδίωξη των πρωτόπλαστων από την Εδέμ, μου είναι δύσκολο να κατανοήσω πώς ο πράσινος Παράδεισος αντικαταστάθηκε από τους τόπους που μας αποκάλυψε ο μέγας φωτογράφος Σαλγκάδο μέσα από το ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς.
Βγήκα από τον κινηματογράφο μειωμένη, εκμηδενισμένη, τρεμάμενη και με την απορία πώς άντεξα και παρακολούθησα τις αποκαλύψεις άλλων κόσμων και μη ζωής άλλων φυλών ή, ακριβέστερα, ανθρώπων.
Σε κάθε βήμα αναρωτιόμουν: τόσο γερά νεύρα έχω ή τόση αντοχή;
_____________________
http://diastixo.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου