«Διπλό» της Ιωάννας Καρατζαφέρη

  κείμενο: Ιωάννα Καρατζαφέρη * 

Υπάρχουν στιγμές που δεν μπορώ να κατανοήσω τον χρόνο. Είναι το τώρα, το πριν, το μετά ή υπάρχει στη φύση ανεξάρτητα από την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντί του και τη χρήση του, ή κάτι άλλο που δεν το έχω συνειδητοποιήσει;

Η αίθουσα θεωρητικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Λουντ, Σουηδίας, ήταν πλήρης. Δεν απουσίαζε κανένας, αν και αυτό συνέβαινε σπάνια. Η ταινία που θα προβαλλόταν για ανάλυση και συζήτηση ήταν The Salt of the Earth –προσπαθούσα να θυμηθώ αν ήταν μια έκφραση του Σαίξπηρ που είχα διαβάσει κάποτε, αλλά δεν ήξερα ποιον να ρωτήσω–, που είχε γυριστεί στην Αμερική, όχι όμως στο Χόλιγουντ, το 1953 και προβληθεί πρώτη φορά το 1954 σε ειδικούς ή μη κοσμικούς κινηματογράφους. Είχαν ήδη περάσει περισσότερο από δυο δεκαετίες, όμως, για μένα, πιθανόν και άλλους στην τάξη, ήταν τώρα τότε και τότε είναι τώρα.

Η ταινία χαράχτηκε στη μνήμη μου, όχι μόνο από τις συζητήσεις και τις αναλύσεις που επακολούθησαν, αλλά για τα αισθήματα που μου προκάλεσε. Είχε γυριστεί σε κάποια μεταλλωρυχεία σ' έναν λόφο στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ, στη διάρκεια μιας απεργίας των μεταλλωρύχων, όπου είχε πρωτοστατήσει ο Κρητικός Τάκης. Η θαρραλέα στάση των γυναικών και η επαναστατικότητα των μεταλλωρύχων κατά των οπλισμένων ανδρών των τοπικών Αρχών, ο ρεαλισμός, η έλλειψη εξωραϊσμού τοπίου και ανθρώπινης παρουσίας, όπως και οι διάλογοι, μ' έκαναν να νιώθω να ανυψώνομαι, να δυναμώνω ψυχικά και πνευματικά.

Η προβολή γινόταν στη μνήμη του σκηνοθέτη Χέρμπερτ Μπίμπερμαν (Herbert J. Biberman, 1900-1971), ενός από τους «δέκα του Χόλιγουντ» (Ten of Hollywood), τους κυνηγημένους για κομμουνιστικές διασυνδέσεις, καθώς και ο σεναριογράφος Μάικλ Γουίλσον (Michael Wilson) και ο παραγωγός Πολ Γιάρικο (Paul Jarrico), ως κομμουνιστές και ανατρεπτικοί υποστηρικτές του γυναικείου κινήματος, που όλοι είχαν κληθεί και παρουσιάστηκαν ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικής Δράσης (House of the Un-American Activities). Η επόμενη κίνηση ήταν ο οικονομικός έλεγχος της παραγωγής της ταινίας, που άσκησε το FBI, και άλλες διώξεις.

Ύστερα από αυτή την εμπειρία κατέφυγα στη βιβλιογραφία της εποχής του Μακάρθι, μια μαύρη κοινωνική και πολιτική εποχή για την Αμερική.

Ο ίδιος τίτλος, Το αλάτι της γης, ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς που αναφέρεται στη δημιουργική ζωή του Βραζιλιάνου φωτογράφου Σεμπαστιάο Σαλγκάδο, υπήρξε η πρόκληση για μια οπτική εμπειρία που εμπερικλείει και μεταφέρει μέσα από τη φωτογραφία την τρομερά άνιση πραγματικότητα της ανθρωπότητας, κατακερματισμένης γεωγραφικά, φυλετικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, ή μάλλον την αναγνώριση της άγνοιας των διάφορων διαχωριστικών γραμμών.

Η ξηρασία, η θερμοκρασία, η γεωλογική διαμόρφωση, η έλλειψη στέγης, τροφής και νερού είναι οι αιτίες του θανάτου που ακολουθούν εκείνους τους ανθρώπους από τη γέννησή τους, αφήνοντάς τους άσιτους και απότιστους διά βίου. Οι ανθρώπινοι σκελετοί σκόρπιοι στο άγονο έδαφος, στρωμένο με άμμο ή χιόνια, αρκετές φορές ακέραιοι, άλλοτε διαμελισμένοι ή ριγμένοι πάνω σε όγκους σκελετών, ενώ όσοι τους αντικρίζουν είναι πασιφανές ότι είναι οι αμέσως επόμενοι να τους ακολουθήσουν.

Ο φακός του Σαλγκάδο, που επισκέπτεται τόπους παντελώς άγνωστους σ' εμένα, ανέτρεπε τον τίτλο του βιβλίου μου Ο τόπος μου είναι παντού, με κρατούσε καρφωμένη στη θέση μου με την εμφάνισή τους και μ' έκανε να νιώθω ότι συρρικνωνόμουν, να κατακλύζομαι από ραγδαίες ενοχές, διακυμαινόμενες ή ως ερινύες, και φοβόμουν ότι θα επανέρχονταν απροσκάλεστες, καθώς μ' έφερναν αντιμέτωπη με την αδιάψευστη εικόνα. Όσο ρεαλιστικές ήταν οι σκηνές των φωτογραφιών, τόσο αυθαίρετη και σουρεαλιστική γινόταν η λύση που έδινε το ταραγμένο μου μυαλό.

Θα πρότεινα, αν είχα τη δύναμη, να χώριζα αυτούς τους εξαθλιωμένους τόπους σε δυο «στρατόπεδα» αρρένων και θηλέων, επί μια γενιά, 34 χρόνων περίπου, για να μη γεννιούνται παιδιά, όχι να σκοτώνονται από τη σύλληψή τους από καμιά Αρχή ή να πεθαίνουν από ασιτία / έλλειψη νερού ή την αδιαφορία εκείνων που τους κυβερνούν ή θα τους κυβερνήσουν αύριο. Χωρίς να μου διαφεύγουν οι αναζητήσεις της ήβης και η φυσική ανάγκη να εκφραστούν, πιθανολογούσα ότι και αυτές μπορούν αν όχι να δαμαστούν, να κατευθυνθούν κατάλληλα από επιστημονικά προγράμματα. Απορούσα πώς οι γυναίκες γεννούσαν το επόμενο παιδί τους, αφού ήξεραν ότι θα πέθαινε από τις ίδιες αιτίες που είχε πεθάνει χτες το άλλο τους παιδί και προχτές ακόμα ένα άλλο.

Αν η συνεύρεση των δυο φύλων σημαίνει την αιωνιότητα της ζωής, την αθανασία της ψυχής, μετά την εκδίωξη των πρωτόπλαστων από την Εδέμ, μου είναι δύσκολο να κατανοήσω πώς ο πράσινος Παράδεισος αντικαταστάθηκε από τους τόπους που μας αποκάλυψε ο μέγας φωτογράφος Σαλγκάδο μέσα από το ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς.

Βγήκα από τον κινηματογράφο μειωμένη, εκμηδενισμένη, τρεμάμενη και με την απορία πώς άντεξα και παρακολούθησα τις αποκαλύψεις άλλων κόσμων και μη ζωής άλλων φυλών ή, ακριβέστερα, ανθρώπων.

Σε κάθε βήμα αναρωτιόμουν: τόσο γερά νεύρα έχω ή τόση αντοχή;

_____________________

http://diastixo.gr/

Το τελευταίο Αντίο στην Μάγδα Κοτζιά

                   Καλό ταξίδι στη χώρα των αγγέλων                    

Συγγενείς, φίλοι και συνεργάτες αποχαιρέτησαν την Πέμπτη, σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης, τη Μάγδα Κοτζιά, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Η Μάγδα Κοτζιά, μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες του εκδοτικού χώρου στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, πέθανε τα ξημερώματα της Τρίτης σε ηλικία 75 ετών. Το 1973, η Μάγδα Κοτζιά ίδρυσε το βιβλιοπωλείο «Κοτζιά», και ένα χρόνο μετά ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο «Εξάντας» με την λογική πως «η επιλογή και η έκδοση κάθε βιβλίου είναι πράξη πολιτική».

_________

δείτε περισσότερα στο: http://www.arkadikovima.gr/yfos/?p=98

Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ: Ο ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ… Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΩΝ ΤΑΠΕΙΝΩΝ

  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολη» στις 4 Γενάρη 1911, σαν πρόχειρη κριτική μελέτη και αποχαιρετισμός…

Την ώρα τούτη, καθώς απλώνετ’ έξω ένα βράδυ ολόμαυρο ύστερ’ από μια παγωμένη θλιβερώτατη μέρα μού έρχεται το άξαφνο μήνυμα. Πέθανε ο Παπαδιαμάντης.

Ο θάνατος για τους ανθρώπους της ψυχής και της ζωής της τέχνης και της σημασίας του νησιώτη λογογράφου, είναι σα να μην έχει νόημα. Να που δε με ταράττει, να που δε με συγκινεί! Με κάνει μόνο και στοχάζομαι. Συγκεντρώνομαι. Βλέπω, θέλω κατι να δράξω. Κάτι να καταλάβω τελειωτικά και ακέρια να παραστήσω από το πρόσωπο το μεγάλο και το χαραχτηριστικό, που το καρφώνει έξαφνα, μια για πάντα, το χέρι του Χάρου, και μας το κάνει έξαφνα άγαλμα που μας γοητεύει και φάντασμα που μας ανατριχιάζει.

Ο θάνατος, σβήνοντας τα μάτια τέτοιων ανθρώπων, πλάθει μαζί την εικόνα τους και στερεώνει τη μνήμη τους, εργάζεται σαν ποιητής Ντάντες και σαν τεχνίτης Μιχαήλ-Άγγελος.

Ο Αλέξαντρος Παπαδιαμάντης, ποιητής με τον πεζό το λόγο, και κάποτε, μα πολύ σπάνια, με το στίχο, ένας από τους ξεχωριστούς αρμονικούς αντιπροσώπους της νέας και άμουσης ακόμα σε πολλά Ελληνικής ψυχής. Μέσα στο έργο του το απλό και το αστόχαστο, που συνεχίζει και τελειώνει τη Βυζαντινή παράδοση σε κάποια της σημαντικά στοιχεία, και στα καλά και στα πονηρά, ακόμα και με τα νεκρά της γλώσσας και του ύφους, τα σπαρμένα μέσα εκεί και κρατημένα με κάποιο πείσμα και με κάποια αντίσταση και με όλη την επομονή του ανθρώπου του αναθρεμμένου καλογερικά, με τη μνήμη του και με την καρδιά του γιομάτη από βιβλικά ρητά και λειτουργικά τροπάρια. Εξακολουθεί και συμπληρώνει τη Βυζαντινή παράδοση με κάτι τι μονότροπο και σχεδόν ακίνητο, με κάποια χάρη και συγκρατημό και αφέλεια και σοβαρότητα που δεν της λείπει το χαμόγελο, και με θρησκευτικότητα που δεν της απολείπει ολότελα και η έγνοια του κοσμικού• με τρόπους και με θέματα, με σχήματα και με μικρογραφήματα, με ιστορίες και με ζωγραφιές που θυμίζουν κάποιες «μινιατούρες» των πατέρων μας μέσα στα Βαγγέλια και στα προσευκητάρια, ό,τι πιο δέξιο και ό,τι πιο λεπτότερο έχει να δείξει η Βυζαντινή τέχνη κάθε φορά που με λιγοστά μέσα κατορθώνει πολλά και συγκινεί δυνατά• πιο κοντά, στ’ αποτελέσματα τούτα, με την κλασική τέχνη, με την αρχαία την ομορφιά.

Το έργο τούτο είναι μαζί δροσολογημένο από το γλυκοχάραμα των νέων καιρών. Ο καλόγερος ποιητής, σχεδιάζοντας με την εκκλησιαστική του γλώσσα, αραδιάζοντας συχνά πυκνά «τα γερα ελληνικά» του σκολειού του για να διαβαστεί από τους, σαν εκείνον, γραμματισμένους, καθώς φαντάζεται, και διαβασμένους αναγνώστες του, ο ποιητής αυτός είναι διπρόσωπος.

Με την ψυχή του την άλλη, που δεν είναι ξεραμένη• από του σκολειού την παράδοση, βλέπει, φέρνει, κουβεντιάζει, ανασταίνει, χρωματίζει, κάνει μουσική τη σκέψη του, ανοίγει τα παράθυρα του σπιτιού του για να μπει καθαρό μέσα του το ελληνικό το φώς, ο ελληνικός ο αέρας, ανοίγει διάπλατες τις πόρτες του, για να μπει μέσα στο σπίτι του και να καθίσει και να μιλήσει και να κλάψει και να χορέψει και να ζωγραφιστεί και να ζήσει διαλεμένη, ξεκαθαρισμένη, μα πάντα χωρίς πόζα, χωρίς ρητορική, χωρίς καμιάν έγνοια να φαντάξει και να δειχτεί, και για τούτο σημαντικώτερη και αληθινώτερη, απαλή κ’ ευγενική πάντα κ’ εκεί που σαν πρόστυχη φέρνεται κ’ εκεί που σαν ακάθαρτη ξεμυτίζει, η Ρωμιοσύνη κάποιων τόπων μας, μέσα στα νησιά μας, στις ήμερες ακρογιαλιές μας, στα ζωγραφισμένα μας βουνά, στα ζαφειρένια μας κύματα, στα πρασινισμένα μας τα καλύβια, μικροί και μεγάλοι, άντρες, και γυναίκες, άνθρωποι φτωχοί και λαϊκοί και ακέριοι και αγνοί και παραστατικοί μέσα στα πάθη τους, στις αγάπες τους, στα γλέντια τους και στα μεθύσια τους, στο σάλεμα και στην ακινησία τους, στην ταπεινότητα και στη μικρότητά τους.

Ο Παπαδιαμάντης ο μεγάλος ζωγράφος των ταπεινών. Ο ιστοριστής των «Θαλασσινών ειδυλλίων», ο απέρριττος και ασχημάτιστος κ’ ελκυστικός κ’ ευκολοδιάβαστος και ξεχωριστός ακόμα κι από την αδιαφορία του προς το τεχνικό το ξετύλιμα των ιστοριών του, πρός ό,τι ονομάζεται συμμετρία και σύνθεση.

Απαλός και αφρόντιστος, αυτοσκεδιαστής, που τραγουδά πιο πολύ και που δημοσιογραφεί παρά που χτίζει και που καλλιτεχνεί τις ιστορίες του- κάτι το αντίθετο προς τον άλλον τον ομότεχνο και τον αντίμαχο, προς τον Καρκαβίτσα, τον τραχύ, το φροντισμένο, το βουλευτή, τον ηρωϊκο δημοτικιστή, που μας επιβάλλεται με τα στοιχεία της δύναμης, εκεί που ο Παπαδιαμάντης μας κυριεύει με τα στοιχεία της χάρης.

Μα μήπως η δύναμη δεν είναι χάρη; Και μήπως η χάρη δεν κρύβει κάποια δική της δύναμη;

Το έργο του Παπαδιαμάντη, το μαζί εκκλησιαστικό και κοσμικό, Βυζαντινό και ανθρώπινο, κάτι τι δισταχτικό και κυματιστό, γελαστό και μελαγχολικό, το λυρικό και το δραματικό, το δίγλωσσο και δίψυχο, δείχνει, και με τα στοιχεία του αυτά, ζωηρότερο, από άλλα έργα, την κατάσταση της νέας ελληνικής ψυχής.

Είναι κείμενο και μαρτυρικό για τον ιστορικό και το μελετητή των πραγμάτων μας και των καιρών μας, ασύγκριτα σπουδαιότερο από τις βουλές μας και από τους νόμους μας.

Από τον καιρό, εδώ και τριάντα χρόνια, που πρόβαλε με το «Χρήστο Μιλλιόνη» του και με τη «Γυφτοπούλα» του, ίσα με τα τελευταία του έργα, όλα σκόρπια σ’ εφημερίδες και περιοδικά, και ανεύρετα και ανέκδοτα, ο ποιητής αυτός ο περίφημος και ο ατύπωτος, ο χριστιανός και ο αλκοολικός, ο ψάλτης του ναού και ο πιστός της ταβέρνας, ο λατρευόμενος από τους νέους γύρω του και ο απλησίαστος, ο ντυμένος σα ζητιάνος, και ο εμπνευσμένος σαν από τη μοσκοβολιά δροσερώτατων μενεξέδων, ο ακάθαρτος Παπαδιαμάντης και ο γλυκύτατος τραγουδιστής του «Φτωχού Άγιου» και της «Νοσταλγού», είδος τι Βερλαίν, μα πιο πολύ κανονικός, μα λευκός στη ζωή του όσο δεν ήταν ο μεγάλος φράγκος ομόφυλός του• από τα 1880 ίσα με τα τώρα, ο Παπαδιαμάντης έζησε περιφρονημένος και δοξασμένος, μοναχικός και καταφρονητικός, όσιος και αλήτης.

Μα πάντα έσταζε κάποιο μέλι από τα χείλη του, και το κοντύλι του, έτσι, άκοπα, άνετα, απρόσεχτα, με δυο τρεις μολυβιές μάς άφηνε στο χαρτί αξέχαστα «σκίτσα», που το στόμα τους ήθελε φιλί, και τα μάτια τους γυρεύαν αγάπη και μας τραβούσε ο άνθρωπος αυτός απάνου στα γραμμένα του και μας αντάμωνε αδερφώνοντάς μας με τη συγκίνηση και με τη συμπάθεια. Τέτοιος είναι ο τεχνίτης. Σκάφτει μέσα στη συνείδηση των ομοίων του και την ανυψώνει, ας είναι και διαβατικά, την ανθρωπιά τους.

Εδώ και δεκατέσσερα χρόνια μέσα στο περιοδικό η «Τέχνη» προσπάθησα κάπως μεθοδικότερα να σημειώσω την εντύπωση που μου προξενεί το έργο του Παπαδιαμάντη. Τα λίγα λόγια τούτα, πρόχειρα και άταχτα αυτοσχεδιασμένα, καιρό δέν έχω σήμερα να τα συγυρίσω και να τα ξετυλίξω. Μακαρισμένε και αξέχαστε, ένας δικός σου στίχος ξεφυτρώνει τώρα στα χείλη μου, στίχος λυπητερός και όμως απριλιάτικος, και με όλο το χειμώνα που με ζώνει:

Τ’ αηδόνια αυτά που κελαηδούν,
μου φαίνεται πως κλαιν’…
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

29/03/2015 ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΣ

http://christostsantis.com/

Κυκλοφόρησε το νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη με τίτλο, "Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΩΝ" από τις εκδ. Ψυχογιός

   ΝΕΕΣ  ΕΚΔΟΣΕΙΣ  

Ένα μυθιστόρημα για τη δοκιμασία της ζωής και του έρωτα με φόντο την πολύκροτη κρίση.

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΩΝ
του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗ
Μυθιστόρημα
Σελίδες: 280, Αθήνα 2015

Εκδόσεις Ψυχογιός

Οκτώ Νοεμβρίου 2011. Ο Αλέξανδρος Σάντσας ή Αλεκίνος δίνει τέλος στη ζωή του διχάζοντας μια ολόκληρη χώρα που βρίσκεται ήδη σε κρίση. Ο Μάνος Πιερίδης, μέλος μιας παρέας στην οποία ανήκε ο αυτόχειρας, αναθυμάται στιγμές από την κοινή τους ζωή στη δεκαετία του ενενήντα. Η μνήμη του ψηλαφεί τα ανέμελα χρόνια της νιότης, τον ανεκπλήρωτο έρωτά του για την Έλια, τη νεαρή δασκάλα χορού, την πολυκύμαντη φιλία του με τον Σέργιο. Μέσα από μικρά και μεγάλα επεισόδια που οδηγούν στο σήμερα αναδεικνύεται το ψηφιδωτό χαρακτήρων ενός λαού που χόρεψε στον ρυθμό των ψευδαισθήσεων προτού βυθιστεί σε μια απρόσμενη περιπέτεια.
Ένα μυθιστόρημα για τη δοκιμασία της ζωής και του έρωτα με φόντο την πολύκροτη κρίση.

~~~~~~~~~~~

Από την πρώτη κιόλας συνταρακτική σκηνή το νέο βιβλίο του Στεφανάκη δηλώνει καθαρά τις προθέσεις του: να χτυπήσει γερά στο στομάχι μας. Από τα φοιτητικά στέκια και τα βιβλιοπωλεία των Εξαρχείων έως την παραλιακή της Γλυφάδας ξεδιπλώνονται όλες οι εντάσεις και οι εναλλαγές των συναισθημάτων που βιώσαμε όλοι εμείς μαζί με τον Αλεκίνο, την Έλια, την Αντωνία, τον Σέργιο και την Μπιμπή τη δεκαετία του '90. Για πρώτη φορά ένας Έλληνας συγγραφέας μάς παρασύρει με τόση ένταση στον χορό των δικών μας αστικών ψευδαισθήσεων και - γιατί όχι;- των ακόμα ζωντανών ονείρων μας. 

ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ 

Κριτικός-Δημοσιογράφος

~~~~~~~~~~~

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεταφράσει έργα των Σολ Μπέλοου, Ε. Μ. Φόρστερ, Γιόζεφ Μπρόντσκι, Προσπέρ Μεριμέ, Ονορέ ντε Μπαλζάκ κ.ά. Το βιβλίο του ΜΕΡΕΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, εκδόθηκε στα γαλλικά με εξαιρετική επιτυχία και βραβεύτηκε με το Prix Mediterranée Étranger. Κυκλοφορεί επίσης στα ισπανικά και τα αραβικά. Ο Δημήτρης Στεφανάκης τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη 2011 και ήταν υποψήφιος για το Prix du Livre Européen 2011. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν επίσης τα μυθιστορήματά του ΦΙΛΜ ΝΟΥΑΡ, το οποίο μεταφράστηκε στα γαλλικά (υποψήφιο για το Prix Balkanika 2013), ΑΡΙΑ-Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ που μεταφράζεται στα αραβικά, και ΣΥΛΛΑΒΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ. Ο Έλληνας συγγραφέας τιμήθηκε για το έργο του με τα διάσημα του Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών του Γαλλικού κράτους.