εκδόσεις, συγγραφείς, βιβλίο, λογοτεχνία
ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ...
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Βιβλία στο προσκέφαλο
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Βιβλία στο προσκέφαλο
Πολυαγαπημένα, πολυδιαβασμένα, βιβλία που μας διαμόρφωσαν ή μας στήριξαν σε δύσκολες στιγμές. Πρόσωπα της γραφής ξεφυλλίζουν την «αυτοβιογραφική» βιβλιογραφία τους.
Ο συγγραφέας, ο μεταφραστής και εκδότης Αρης Μαραγκόπουλος ανακεφαλαιώνει τα βιβλία που τον διαμόρφωσαν ως αναγνώστη, ως συγγραφέα, ως πολίτη. Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλι» και το «Κατά Σαδδουκαίων» έως τον Λαφάργκ, τον Τζόις και τον Τσίρκα, ο δημιουργός του «Χαστουκόδεντρου» επιβεβαιώνει τις εμμονές του -μέσα κι έξω από τις σελίδες- προτείνοντας μια ερεθιστική βιβλιοφιλική διαδρομή
Διάβασα τον Eραστή της λαίδης Τσάτερλι του Nτέιβιντ Χέρμπερτ Λόρενς, στα δώδεκα-δεκατρία μου, ως απόκρυφο ευαγγέλιο. Η άνευ όρων πλήρωση της ερωτικής επιθυμίας, ως δυναμική, απελευθερωτική διαδικασία, θεμελίωσε έκτοτε μια από τις βασικές ηθικές αρχές μου.
Την ίδια περίπου εποχή, ο θείος μου Μιχάλης Κατσαρός σχεδίασε μπροστά στα παιδικά μου μάτια μια σκαμπρόζικη αφιέρωση στους γονείς μου, σε αντίτυπο του Κατά Σαδδουκαίων. Δεν εγκατέλειψα ποτέ τα ποιήματά του, πιο σωστά: εκείνα δεν με εγκατέλειψαν ποτέ. (Πενήντα χρόνια μετά, αυτά τα δύο βιβλία της πρώιμης μαθητείας «πρωταγωνίστησαν» στο Χαστουκόδεντρο. Διόλου τυχαίο.)
Πρωτοετής στο θλιβερό ελληνικό Πανεπιστήμιο κράτησα με συγκίνηση στα χέρια μου την Αναγκαιότητα της Τέχνης του Ερνστ Φίσερ και μαζί τον Picasso του Χανς Γιαφέι: υπήρξαν το εφαλτήριο για τις μεταπτυχιακές σπουδές μου, την κριτική μου ματιά στον κόσμο και τη διά βίου εμπλοκή μου με την τέχνη.
Σ' αυτά σύντομα προστέθηκε μια σειρά από κλασικά «αναγνωστικά» της εικαστικής εικόνας που όξυναν καταλυτικά το αισθητικό μου κριτήριο: το Τhe meaning of Art του Χέρμπερτ Ριντ, το Meaning in the Visual Arts του Ερβιν Πανόβσκι και το Principes Fondamentaux de l' Histoire de l' Art του Χάινριχ Βέλφλιν – όπως και τρία ακόμα, πιο «ρηξικέλευθα» βιβλία στην ίδια κατεύθυνση: το Ways of Seeing του Tζον Μπέργκερ, το The Medium is the Massage των Μακ Λιούαν και Κουέντιν Φιόρε και το On photography της Σούζαν Σόνταγκ.
Ο Ερνστ Φίσερ, και αργότερα ο Αρνολντ Χάουζερ (με τη χρηστικότατη σειρά της Κοινωνικής Ιστορίας της Τέχνης) με οδήγησαν στον Βάλτερ Μπένγιαμιν και στο προφητικό The work of art in the age of mechanical reproduction, καθώς και στον διδακτικότατο Αντόρνο των Minima Moralia.
Αλλά, εννοείται, αυτών των δασκάλων προηγήθηκαν οι Μαρξ και Ενγκελς. Μερικοί τους διαβάζουν ακόμα όπως οι ΙSIS το Κοράνι. Εγώ δεν το έκανα ποτέ. Ωστόσο βιβλία όπως η Γερμανική Ιδεολογία και τα Χειρόγραφα του 1844, ειδικά σήμερα, μετά την ιστορική εμπειρία του (μη) υπαρκτού σοσιαλισμού αλλά και την παγκοσμιοποιημένη βαρβαρότητα της ΤΙΝΑ, τροφοδοτούν τη σκέψη μου.
Το καλοκαίρι του 1967, με ορισμένη γνώση της αρχαίας ελληνικής και τρυφερή αγάπη για την ομηρική Οδύσσεια, γνωρίστηκα με το επικό Ulysses του Τζόις. Για μένα, αν ο Πικάσο είναι όλη η ζωγραφική ο Τζόις είναι όλη η λογοτεχνία. Μέσα από εκείνον διέτρεξα και απόλαυσα σχεδόν όλο το αγγλοσαξονικό παράδειγμα, από τον λαϊκό Τσόσερ και τον λαϊκότατο, αγαπημένο Σέξπιρ ώς τον Τ.Σ. Ελιοτ.
Απεχθάνομαι όσους γράφουν «κατά τον τρόπο» κάποιου άλλου (πιστεύω ότι απέφυγα αυτό το ατόπημα). Αλλά ο Τζόις είναι ζυγός ακριβείας για να κρίνεις τις αναγνώσεις και τις προσωπικές σου επιδόσεις. Ο Τζόις διαβάζεται σε ανοιχτό διάλογο με όλη τη βιβλική, την αρχαία και την κλασική ευρωπαϊκή παράδοση – που απλά σημαίνει: Ο Τζόις είναι το Σχολείο: η βασική, η μέση και η ανώτατη εκπαίδευση.
Στην πορεία, γνώρισα τον Αυστριακό συνεχιστή του Ιρλανδού, τον Χέρμαν Μπροχ (το Τhe Death of Virgil είναι ίσως το πιο σημειωμένο βιβλίο μου και οι Υπνοβάτες από τα πιο «οικεία»). Τα βιβλία του, καθώς και εκείνα των συμπατριωτών του, Πίτερ Χάντκε και Τόμας Μπέρνχαρντ, μου στάθηκαν φύλακες άγγελοι σε κρίσιμες «μάχες» με τις συγγραφικές μου προθέσεις.
Μην παρεξηγηθώ, δεν αποστέργω τους Ελληνες. Το αντίθετο. Η δαντική (πλην προκλητικά ανοιχτή σε αναγνώσεις) Γυναίκα της Ζάκυθος του Σολωμού, ο Βιζυηνός, ο Ροΐδης, ο Παπαδιαμάντης, ο Μητσάκης, ο Θεοτόκης, ο Καρυωτάκης, ο Κοσμάς Πολίτης, η Αξιώτη, ο Σεφέρης, ο Πεντζίκης, ο Αναγνωστάκης, ο Εγγονόπουλος, ο Εμπειρίκος, ο Χατζής, ο Αρης Αλεξάνδρου, ο Βασιλικός, ο Νόλλας και φυσικά ο Τσίρκας (που στη Μανία με την Ανοιξη δοκίμασα να αποδώσω τα οφειλόμενα) συγκρότησαν με τα χρόνια, οι περισσότεροι με το σύνολο του έργου τους, τη μητρίδα όπου αναζητώ το στίγμα μου.
Τους αισθάνομαι οικογένειά μου· ποιο βιβλίο, ποιον δημιουργό να ξεχωρίσω, αυτοί με μεγάλωσαν, με αυτούς ανδρώθηκα, για όλους έχω γράψει πράγματα, σ' αυτούς οιονεί επιστρέφω.
Την εκλεκτική συγγένεια με συγγραφείς και βιβλία, τελικά, καθορίζουν οι ζωτικές ανάγκες του βίου. Γι' αυτό και τελευταίο άφησα το έργο που ανέκαθεν εμπνέει τις εμμονές μου: Le Droit à la paresse του Πολ Λαφάργκ. Με τον αξεπέραστο έως σήμερα, τον σχεδόν ερωτικό, κοινωνικό ριζοσπαστισμό του, που εξίσου ενοχλεί αριστερούς και δεξιούς μικροαστούς, αυτός ο μικρός τόμος τρέφει σταθερά τις όποιες ουτοπίες μου.
Ο Πολ και η γυναίκα του Λόρα Μαρξ, ο διαρκής αγώνας τους, το «δικαίωμά» τους να επιλέξουν τον πρόωρο θάνατο με συντροφεύουν πάνω από τέσσερις δεκαετίες. Δεν υπάρχει βιβλίο μου που να μην περιέχει κάποια, έστω και αμυδρή, νύξη σ' αυτούς τους διά βίου συντρόφους και στο κοινό τους έργο. Η συγγενική μου σχέση μαζί τους λογικά αποδεικνύεται στο μυθιστόρημα που δουλεύω τα τελευταία χρόνια.
Τελευταίο βιβλίο του Α. Μαραγκόπουλου είναι η αναθεωρημένη έκδοση της νουβέλας «Τα δεδομένα της ζωής μας» (Εκδ. Τόπος, 2015)
________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου